Leren van ouders

Iets waaraan je je als kind kapot kon ergeren: een bepaald soort opmerking of uitdrukking, een kleine irritante gewoonte en misschien zelfs wel een speciale manier van naar de wereld kijken. Wat is dat toch? Daarvoor moeten we – alweer – even naar de psychologie. Want het is zo helder als wat dat we als kinderen het meeste van onze ouders leren. Ze leren ons lopen, praten en al die andere dingen die essentieel zijn om ons als mens te kunnen ontwikkelen. Dat zijn onze vaardigheden.

Gezinsscript

Maar onze ouders stoppen niet bij die vaardigheden alleen. Ze beïnvloeden ons ook op het gebied van normen en waarden, ideeën, meningen en onze blik op de wereld. We noemen de optelsom daarvan ook wel ons gezinsscript. Daarin staat dus wat we moeten doen – je zou zelfs kunnen zeggen, welke rol we moeten spelen – om de acceptatie en liefde van onze ouders waardig te zijn.

Twee scripts

Je leert al vroeg in je leven wat er allemaal in het script staat en wat de gevolgen zijn als je je eraan houdt (liefde) en als je je er niet aan houdt (afkeuring). Omdat we op jonge leeftijd loyaal aan onze ouders zijn,  kopiëren we dus het gezinsscript en leren we wat het betekent om in ons gezin ingeboren te zijn en wat we moeten doen om ons daarin geborgen te weten. Maar als we ouder worden, met name vanaf de puberteit, gaan we meer en meer ons eigen script schrijven. We nemen niet meer zo eenvoudig alles maar over. Dat is dus het tweede script en we denken dat dat tweede script ons oorspronkelijke script zal overschrijven.

Hardnekkig

Maar daarmee onderschatten we de kracht van dat eerste script, dat we juist op zo’n beïnvloedbare leeftijd van ons gezin van herkomst hebben meegekregen. Dat gezinsscript zit ook in onze volwassenheid nog ergens onbewust in ons en als we dan in dezelfde situaties komen waarin onze ouders ooit zaten, blijkt pas hoe hardnekkig dat script is en nemen we daar toch weer onwillekeurig allemaal dingen van over. Kleine dingen zoals bepaalde opmerkingen, maar ook grote dingen zoals normen en waarden, ideeën, meningen en onze blik op de wereld.

Mooie kanten

In ons volwassen leven leven we dus steeds met die twee scripts door elkaar heen, een van ons gezin van herkomst en het tweede van onszelf. De combinatie van die twee geven we ook weer aan onze eigen kinderen door, en zo blijven alle generaties, althans voor een deel, door al die gedeelde scripts verbonden met elkaar. Dus schrik niet te hard als je merkt dat je je ouders aan het herhalen bent, er zit ook die mooie kant van onze langere familiegeschiedenis aan. En als het echt te gek wordt, dan heb je nog altijd actief je tweede eigen script te schrijven. Hoe moeilijk dat dus soms ook is, want er is dus al een script dat je op je meest beïnvloedbare leeftijd hebt leren lezen.